Yapılarda Sürdürülebilir Malzeme Kullanımı

İklim krizi ve çevre kirliliği gibi nedenlerle artık hemen her alanda ekolojik dengenin korunması önem kazanmıştır. Yapı sektörü de özellikle çevresel ve ekonomik alanlardaki sürdürülebilirliği sağlamak için gerekli önlemleri almaktadır. Bunun için bir yandan ülkenin nüfusuna uygun şekilde gelir ve istihdam oluşturulurken bir yandan da doğal-kültürel mirasları ve enerji kaynaklarını korumaya dikkat edilmektedir.

İnşaat sektörünün ekolojik dengeyi korumaya yönelik en büyük adımı sürdürülebilir, yani ömrü boyunca herhangi bir değişime uğraması gerekmeden kullanılabilen yapılar meydana getirmesidir. Bunun için de yapılarda sürdürülebilir malzemeler kullanılmakta ve tüm sürecin hem insan hem de doğa için olabildiğince zararsız ilerlemesi sağlanmaktadır.

Sürdürülebilir Malzeme Nedir?

Sürdürülebilir yapı malzemeleri; üretimden kullanım aşamasına dek ve tüm kullanım ömrü boyunca enerji tüketimini en az düzeye indirgeyen malzemelerdir. Bu malzemeler; ham maddenin üretimi, işlenmesi, kullanılması, bakımı ve onarımı gibi adımlarda karşılaşılması muhtemel atıkları minimize ederek çevreye ve insan sağlığına olan olumsuz etkileri ortadan kaldırmayı amaçlar. Ayrıca insan sağlığına ve çevreye zararlı hiçbir bileşen de içermeyen sürdürülebilir yapı malzemeleri yerel kaynaklardan kolaylıkla temin edilebilecekleri gibi geri dönüştürülerek yeniden kullanılabilirler de.

Sürdürülebilir malzemeler kullanılarak inşa edilen yapılar; daha sağlıklı olmanın yanı sıra aynı zamanda konforlu ve estetiktir de. Çünkü yapının; her açıdan dayanıklı olmasını sağlarken aynı zamanda termal ve akustik özelliklerini iyileştirirler. Ayrıca tamamen doğal bileşenlere sahip bu malzemeler, üretim ve kullanım aşamalarında az miktarda enerji kullanmaları sayesinde insan sağlığına ve çevreye zarar vermedikleri gibi enerji kaynaklarının tükenmesini de engellerler. Gelecek dönemlerde de artık meydana getirilecek her yapının sürdürülebilir yapı malzemeleri ile inşa edilmesi böylece de küresel iklim değişiklinin önlenebilmesi mümkün hâle gelebilir.

Sürdürülebilir Yapı Malzemesi Türleri

• Sıkıştırılmış Toprak

Sıkıştırılmış toprak, kalıplar içerisine yerleştirilen nemli toprak ile meydana getirilen bir malzemedir. Nemli toprak, sıkıştığında kalıptan çıkarılınca kurumaya bırakılır ve böylece inşaatlarda kullanılmak üzere son hâlini alır. Genellikle yığma yapıların duvarlarını oluştururken kullanılır. Ancak bununla birlikte çatılarda, zeminlerde, döşemelerde ve mobilya uygulamalarında da kullanımı tercih edilebilmektedir.

İnşa alanına en yakın bölgeden ve tarım alanına ait olmayan toprak ile yapılan bu sürdürülebilir malzeme, doğadan elde edildiği için çevre dostu ve aynı zamanda geri dönüştürülebilir durumdadır.

• Bambu

Genellikle Asya ülkelerinde yetiştirilen bambunun içinde bulunan lignin isimli madde, bitkiyi sertleştirerek odunsu hâle getirir. Böylece hem hafif ve boşluklu olduğu hâlde sağlam ve bu nedenle depreme karşı dayanıklı hem de sürdürülebilir bir malzeme durumuna gelir.

Bambuların boşluklu yapısı, içeride dolanan hava miktarının çok olmasını ya da içeriye su doldurulabilmesini sağlar. Böylece hem sağlıklı bir yalıtım sağlar hem de 400°C’ye kadar sıcaklığa dayanıklılık elde edilir.

• Miselyum

Miselyum, mantardaki substrat maddesinin nemlendirilip ihtiyaca uygun boyutta öğütülmesi ve yüksek sıcaklıklarda sterilize edilmesinin ardından elde kalan sporların özel bir malzeme içerisinde uygun koşullarda büyütülmesi ile meydana getirilir. Yeterli büyüme gerçekleşince uygun sıcaklık altında kurutulan miselyum biyolojik olarak bozulabilir yapıdadır.

Çoğunlukla dolgu malzemesi olarak kullanılan miselyum zayıf bir yapıdadır ancak düşük maliyetlerle üretildiği için son dönemlerde sıklıkla tercih edilmektedir. Yine de üretiminin uzun sürmesi nedeniyle henüz yaygın olarak kullanılamamaktadır.

• Kerpiç

Kum ve kil gibi ürünlerin birtakım ek organik malzemeler ile bir araya getirilmesi yoluyla elde edilen karışımın kalıplarda şekillendirildikten sonra güneşte kurutulması sonucu kerpiç meydana getirilir. Basınç ve eğilme dayanımını artırmak için ise bu karışım samanla desteklenebilmektedir. 

Genellikle geleneksel köy yerleşimlerinde kullanımı tercih edilen kerpiç hem yerel kaynaklardan kolaylıkla erişilebilir hem de atmosfere zararlı gaz salınımına sebebiyet vermeyen ekonomik ve sağlıklı bir sürdürülebilir yapı malzemesidir.

• Ahşap

Kesilip kurutulan ağacın kullanım amacına göre gerekli işleme aşamalarından geçirilmesi ile ahşap meydana gelir. Kullanılan ağacın yoğunluğu, termal ve fiziksel özellikleri ahşabın performansına direk olarak etki ettiğinden yapının dayanıklılık ve konfor durumunu da etkileyecektir.

Ahşap kullanım sürecini tamamladığında; yeniden kullanılabilir durumda ise başka amaçlarla değerlendirilir değilse de yakıt olarak kullanılabilir. Yenilenebilir kaynaklardan elde edilebilen ve dolayısıyla da çok yönlü şekilde geri dönüşümü yapılabilen ahşap, en çok tercih edilen sürdürülebilir yapı malzemesidir.